Кэнникинэн Саха сиригэр угут сыллар сатыылаан, сииктээх сиргэ үүнээйи көрүҥэ дэлэйдэ. Олор истэригэр улахан сүлүһүннээҕинэн биллэр, арбаанай боруу (хвощ болотный) элбээн, 2009-2010 сс. элбэх сылгы-сүөһү өлбүтэ. Ол курдук, чуолаан Хаҥалас, Нам улуустарын сылгы иитэр хаһаайыстыбаларыгар үгүс сыспай сиэллээх былдьаммыта. Ол хаһаайыстыбаҕа хайдахтаах хоромньуну аҕаларын санаан көрүҥ.
Сылгы сүһүрэн өлбөт да түгэнигэр биэ кулуннуура туох үчүгэйдээх буолуой. Бу маныаха сылгыһыттар көрбөккө-билбэккэ хаалбыттара эмиэ төһүү буолбут. Онон боруу оттон сэрэхтээх буолуу ирдэнэр.
Арбаанай боруутугар Һсапонинһ уонна Һэквизетин алкалоидтараһ диэн дьааттар бааллар. Балар сылгы этигэр-сиинигэр баар В (тиамин) битэмиини алдьатар, урусхаллыыр адьынаттаахтар. Итинтэн сылтаан ҺВһ битэмиин тиийбэт буолан, сылгы Һшатунаһ үөскүүрүгэр тиэрдэр.
Боруунан сүһүрбүтүн хайдах билиэххэ?
Туох-хайа иннинэ сылгы ньиэрбинэй систиэмэтэ эмсэҕэлиир. Сүһүрүү саҕаланыытын сылгы тас көрүҥүттэн, майгыта-сигилитэ уларыйбытыттан сэрэйиэххэ сөп. Ытырсар, олус уйуһуйбут дьүһүннэнэр, кэлин өттүн хайдах эрэ кыаммат буолан барар. Боруу дьаата сонно тута дьайбытынан барбат. Өр мунньуллар, дьааттаах оту сиэбитин кэннэ 40-50 хонугунан биирдэ биллэрэр. 70-80 хонугунан сылгы барахсан өлүөн сөп. Эмискэ элбэх борууну сиэбит буоллаҕына, сүһүрүү лаппа улаатар, дьайыыта тэтимирэр. Оннук түгэҥҥэ икки-үс да хонук буолаат, өлөрүгэр тиийэр.
Ыарыы иккис ыстаадьыйата – сылгы кэлин өттө босхоҥнуур (паралич). Биэтэҥнээн хаамар. Кэлин атахтара олорор ыт атаҕар майгынныырдыы токуйар. Титирэстиир.
Үһүс ыстаадьыйатыгар тартарар, босхоҥо бэргиир. Ол да буоллар аһыыр аппетита түспэт, ууну кэмигэр иһэр, кыраадыһа, тыынара уларыйбат. Арай сүрэҕин тэбиитэ булкуллар (аритмия). Сылгы кыралаан саахтыыр, онто салахайынан бүрүллүбүт буолар. Иигэ хараҥатыҥы бороҥ өҥнөнөр. Сүһүрбүт сылгы ырыганнаабат буолан, арбаанай борууттан сүһүрүүнү эрдэттэн билэр уустук. Биир сүрүн бэлиэтин өйдөөҥ – сүһүрбүт сылгы хараҕын харата биллэ улаатар.
Ынах сүөһү арбаанай борууну элбэҕи сиэтэҕинэ, эмиэ сүһүрүөн сөп. Ыалдьыбытын бэлиэтэ – эмиэ биэтэҥнээн хаамар, кэлин атаҕа босхо барар, кэбинэрэ мөлтүүр, тыынара уонна сүрэҕин тэбиитэ аччыыр, майгыта уларыйар, куһаҕан сыттааҕынан саахтыыр. Иигэ кыһыллыҥы өҥнөнөр, уулаах сүөһү быраҕар.
Сүһүрүүттэн хайдах көмүскэнэбит?
Бохсор үлэ барыахтаах. Сылгы сиир отун 5 %-на боруулаах түгэнигэр куттал суоһуур. Урут ССРС ГОСТунан 1 да % боруулаах от быраҕыллыахтааҕа. Боруулаах от дьаатын сиилэстээн эрэ суох оҥоруохха сөп. Сылгылары кэтээн көрө сылдьыахха. Ыалдьыбыты тута араарыллыахтаах. Өртөөһүн, мэччирэҥ сири оҥоруу, көрүү-харайыы барыахтаах. Дьаат өр мунньулларынан, элбэх ууну да иһэрдэн туһа суох. Анал идэтийбит бэтэринээри ыҥыран көрдөрүҥ. Былыр өбүгэлэрбит эмп-томп суоҕар сүһүрүүгэ хааннааһыны тутталлара. Ыалдьыбыт сылгыны чөлүгэр түһэрэргэ ортотунан 50-60 хонук барар.
ССТХНЧИ алын үлэһитэ
А.А. Винокуров.
Комментарии
Сообщение:
Отправить Отмена