«АЛРОСА-Вилюйгэсстрой» 2009-2010 сылларга, Бүлүү ГЭС-тэн Сунтаарынан Өлүөхүмэлиир(273 км) үрдүкү күүрүүлээх уот ситимин тутан турар. Ордук кэлин буhуруктаахтык үлэлээн, болдьохтоох кэмигэр, 2010 сыл күhүн алтынньыга түмүктээбитэ. «АЛРОСА-ВГС» бэйэтин соругун эрэллээхтик ситистэ диир оруннаах. Оттон билигин уот хайдах бэриллиитэ, Сунтаардааҕы подстанция үлэтэ сyyс бырыhыан «Якутскэнерготтан» тутулуктаах. Саҥа уот ситимин тардыллыыта – биллэн турар, сайдыы оҥкула.
Ол ситиhиитин дьон син биллэ гынан баран, сыысхалларын эмиэ эт тириилэринэн, уйулҕаларынан тургуттулар. Күүстээх уот Сунтаарга кэлэрин кэллэ эрээри, кини хаачыстыбатыгар, үгүс сэлиэнньэ манан хабыллыбакка хаалбыттарыттан да сылтаан ыйытыктар, сэмэ-суҥха баар буоллулар. Эбиитин уотунан ититии(электроотопление) туhаайыытыгар, кини баhырхай сыанатын тула кэккэ ыйытыктар тахсыталаатылар. Чэпчэки сыаналаах гаас уматыгы кытта холоотоххо, урут да эппитим курдук, уотунан ититинии элбэх эрэдээктэрдээх, ыарахан сыаналаах буолара курдаттыы таайыллар этэ. Уруккуттан таhыччы күүстээх диэн арбаммыт 220 кВт уоту биэрии туhанааччы санаабытын курдук эриэ-дэхси, биир кyдьyс үчүгэй эрэ буолбата. Ол курдук, Сунтаар оройуонугар электрическэй ититиниини киллэрбиттэртэн сорохторо «баттахтарын yргэнэн» эрэллэр. Уотунан ититии сыаната бу курдук дьону өмүтүннэрдэ. Маны экэниэмикэ сайдыытын уонна бырамыысыланнас министиэристибэлэрэ «Якутскэнергоны» уонна өрөспүүбүлyкэтээҕи энергетика хамыыhыйатын кытары норуокка хайдах барыыстааҕын, табыгаhын тобулбуттара буоллар итинник буолуо суох этэ. Манна биири эбэн этиэм этэ. Уот-күөс сытыы боппуруоhугар Сунтаар оройуона ситэтэ суох бэлэмэ, маннык эппиэттээх дьыаланы эндэппэккэ билэр-көрөр үлэhит тиийбэтэ ырылыччы көстөн таҕыста. Оннук каадырдары сунтаардар урут бэлэмнээбэтэхтэр. Ол түмүгэ дьэҥкэ: уотунан хааччыйыы араас кыhалҕаларын кэмигэр, дэбигис быhаарар олус уустук. Бары эрэйдэрин Сунтаар олохтоохторо бырабыыталыстыба олунньутааҕы отчуотугар иhитиннэрдилэр. Манна холоотоххо, Өлүөхүмэттэн киҥир-хаҥыр саҥа киирэ илик. Урут ботуччу ороскуоттаах дизель станциятыттан хааччыллан олорбут буоллахтарына, билигин онтон быдан чэпчэки сыаналаах уоту ылар буоллулар. Итинэн көрдөххө, 220 кВт кэлиитэ ордук хото Аанньаах сиригэр туhалаан эрэр курдук. Онон Саха сирин соҕуруу оройуоннарыттан урут балай эмэ хаалбыт өлүөхүмэлэр абыраммыттар. Аны билигин, «АЛРОСА-ВГС» 220 кВт кыамталаах уоту Бүлүүтээҕи ГЭС күрүлгэниттэн бырамыысыланнас балысханнык сайдар Ленскэй улууhугар тардыахтаахтар. Чуолаан эттэххэ, урукку уот эргэ ситимин кыйа, 220 кВт кыамталаах тирэхтэр барар учаастактара оҥоhуллар. Ол төрүөтэ биллэр. Ленскэй оройуона уотунан хааччыллыыта соччото суох. Киhи да сонньуйар дьыалата. Ленскэй - «АЛРОСА» үбү-харчыны уонунан сыллар тухары «куппут» аҕай оройуона эбээт. Олор, уоттарын ситимин да дьаhаммакка, «син биир ким эмит өрө тардыа» диэбиттии наар найылыыр санаалаах олорбуттар. Салайааччылара күн бүгүнүгэр диэри элэктэриичистибэ уотунан хааччыллыы боппуруоhугар «буоллун-хааллын» диэн күдээринэ сыhыаннаспыттар. Билигин Ленскэй оройуонун баhылыгын Сергей Высоких үлэтин сытыытык сэмэлээччи, ордук Интернет ситимигэр «хойуутун» да иhин, кини уот, уматыгынан хааччыллыы кыhалҕатыгар дьэ арыый да кимиилээхтик киирсэн эрэрин бэлиэтиэм этэ. Билигин Ленскэйгэ ниэп уонна гаас уматык утумнаахтык хостонор кэмигэр уот кыамтата туhааннаах ирдэбилгэ эппиэттээбэт. Ордук уот ситимэ улахан нэhилиэнньэлээх пуун – Пеледуй, ниэптээх Витим диэки соччото суох. Нүүйэ төрдүн, Өлүөнэ Эбэ Хотун уҥуор, тус илин сытар Нотуораны этэ да барыллыбат. Ленскэй оройуонун уотунан Мииринэйгэ киин хонтуоралаах Арҕааҥҥы электрическэй ситимнэр ЗЭС (салайааччы Виталий Забегин) хааччыйар. Хайыы-үйэ эргэрбит 110 кВт күүрүүлээх уот ситимэ кэлин лаппа элбээбит ноҕуруусканы «тулуйарын ааста». Ону учуоттаан, «АЛРОСА-ВГС» Чернышевскай-Мииринэй-Ленскэй» уот ситимин тутар улахан сакаас ылла. 2010 сыл күhүнүгэр бу тэрилтэ генеральнай дириэктэрэ Валерий Сикорскай маннык уот ситимэ тутуллар түбэлтэтигэр Ленскэй оройуона элэктэриичистибэҕэ үбү-харчыны хас да бүк кэмчилиир кыахтанар диэн быhа-бааччы этэн турар. Уот ситимин сурааhына Ленскэйгэ (Мииринэй-Ленскэй икки арда – 242 км) тимир тирэхтэрдээх уhаты тардыллыаҕа. Биир уустук хайысханан «Ленскэй-Өлүөхүмэ» буолар. Аны бу ситим, 60-ча көс устата «ИСТА» уматык утумун (нефтепровод) кыйа барарын бэлиэтиир наада. Оттон маны кытта сэргэ, «Ленскэй-Пеледуй»(200 км) 220 кВт кыамталаах уот ситимэ тутуллан 2013 сылга бэлэм буолуохтаах. Уот баҕаналарын туруорууну, ситими тардыыны кытта сэргэ Ленскэйгэ үрдүк кыамталаах подстанциялар тутуулара былааннанар. Ити курдук, туох да мэhэйдээбэтэҕинэ, «Мииринэй-Ленскэй» саҥа кыамталаах уот ситимэ 2012 сылга, оттон «Ленскэй-Пеледуй» линия – 2013 сыллаахха үлэҕэ киириэхтээхтэр. Уот ситимин силигин ситиитэ – бырамыысыланнас сайдыытын кэрэhитинэн буолар. Бу, биллэн турар, Бүлүүтээҕи ГЭС күрүлгэнин «үүннээн-тэhииннээн» үлэлэтэ олорор тэрилтэҕэ – КВГЭС(Юрий Николаев) да, Мииринэй оройуонугар да улахан барыыстаах. Ниэп уонна гаас хостооччулар, уматыгы тириэрдээччилэр төлөбүрдэрэ ГЭС сырдык кэскилин хас да бүк улаатыннараллар. Күрүлгэн Бүлүү Эбэ Хотун уутун сулумах хаамыынан эргитэ олорор бырыhыана аччыа, инникитигэр үтүмэн харчыны киллэрэр буолуо (федеральнай судаарыстыба туhугар). Оттон Саха сирин арҕаа өттүн бырамыысыланнай оройуоннарын уотунан хааччыйыы биллэ тупсар туруктаныа.
Станислав Алексеев. Мииринэй куората.
Комментарии
Сообщение:
Отправить Отмена