Дьокуускай куорат баһылыга үлэлэрин саҥардыы тэринэр урбаанньыттары өйүүр, көҕүлүүр инниттэн араас өрүттээх бырагырааманы киллэрэр. Былырыыҥҥыттан ыла саҥа саҕалыыр урбаанньыттар сайаапкаларын, биисинэс-былааннарын уонна да атын докумуоннарын хомуйан биэрэллэр. Сыл аайы сүүсчэкэ сайаапка киирэр. Биллэн турар, сайаапкалаах дьоҥҥо барыларыгар харчы бэриллэр диэн буолбатах.
Аҕыйах эрэ урбаанньыкка харчы биэрэллэр. Онуоха биисинэс-бырайыак ханнык хайысханан үлэлиирин, туох сыаллааҕын, төһө үлэ миэстэтин таһаарыаҕын барытын көрөллөр. Быһата, сүүрбэччэ киһилээх хамыыһыйа кыраҕы хараҕынан көрөн сүүмэрдиир.Былырыын «чааһынай дьыссаат тэринэбин» диэн сайаапка биэрбит эдэр урбаанньыт хайыы-үйэ субсидиятын ылан, кимнээҕэр да тигинэччи үлэлии олорор. Олорор дьиэтигэр дьыссаат тэриммит. Дьокуускай куоракка дьыссаат тиийбэт, ол иһин элбэх оҕо дьиэтигэр олорор. Быһата, боппуруос сытыытык турар. Дьиҥэ, судаарыстыбаннай дьыссааттар тутуллуохтаахтар эбээт! Ону баара, өлүү үөлэһин нэтээги тириитинэн бүөлүү ас диэбиккэ дылы, боппуруоһу бакаа чааһынай дьыссаатынан бүөлүүргэ санаммыттар быһыылаах. Инньэ гынан, чааһынай дьыссааттары тото-хана үбүлээбиттэр.
Хата, эдэр урбаанньыт Евдокия Белолюбская 202-с микрооройуоҥҥа турар кыбартыыратыгар дьыссаат тэриммит. Бара сылдьан илэ харахпынан хайдах үлэлии-хамсыы сылдьарын, көрүллүбүт үбү төһө сөпкө туттубутун көрөн, өссө тылын-өһүн истэн, астынан кэллим.
Үс хостоох кыбартыыра эркиннэрин ылаттаан, кыра оҕо сылдьарыгар табыгастаах гына уларытан оҥорбуттар. Чааһынай дьыссааттаах дьон үксүгэр олорор дьиэлэригэр тэриммит буолааччылар. Бу сырыыга быһыы-майгы чыҥха атын. Хара бастакыттан үлэлиирдии сананан, олоччу дьыссаакка сөптөөх гына оҥостубут. Оҕо хараҕын “сымнатар” обуой, кырааска, кыра оҕо миэбэлэ, ороно, остуола, устуула, иһитэ-хомуоһа, мала-сала, оонньуура... Барыта оҕоҕо анаммыт.
«Мин бэйэм икки кыра оҕолоох ыал ийэтэбин. Оҕолорбун көрөн олорбутум. Ол кэмҥэ тугунан эмэ дьарыгырбыт киһи диэн санааҕа кэлбитим. Оччолорго улаханым икки саастааҕа. Судаарыстыбаннай дьыссаакка сылдьар этэ да, сотору-сотору ыалдьан хаалар этэ. Бөлөхтөрүгэр — отут оҕо. Хайдах барыларын тииһинэн көрүөхтэрэй?! Онон соччо сылдьыбатаҕа да диэххэ сөп. Чааһынай дьыссаакка биэрбит киһи диэн, икки-үс дьыссааты кэрийбиппит да астымматаҕым. Бастакытынан, бэйэлэрэ сонно үрдүгэр олороллор, оҕо сылдьарыгар букатын да табыгаһа суох. Мин да дьыссаат тэриннэхпинэ, хайдах буолуой диэн, өй-санаа киирэн барбыта. Быһайын олохтоох тэлэбиисэринэн: «Бэйэлэрин дьыалаларын тэринэр урбаанньыттарга субсидия биэрэбит», — диэн истибитим. Иһиттим дуу, истибэтим дуу диэбиттии, сонно тута ыйыталаһан, докумуон хомуйсан, биисинэс-бырайыак суруйан сайаапкабын биэрдим. Үөрүөхпүт быатыгар, миигин сүүмэрдээн Саҥа дьыл саҕана 200 тыһыынча солкуобай биэрдилэр. Хата, кэргэним ийэтэ хоту дуогабардаһан үлэлии барбыта. Инньэ гынан кэргэммин кытта сүбэлэһэн баран, кини кыбартыыратыгар олорор буоллубут. Оттон бэйэбит кыбартыырабытын дьыссаат гыныахха диэн буолла. Сүүрэн-көтөн өрөмүөннээн, сонно тута миэбэл сакаастаан, туох ирдэнэрин барытын булан-талан үлэлии олоробут. Бу көрөрүҥ курдук, оҕо оһолломмотун диэн, эркиннэрбит муннугун, батарыайа турбаларын сымнаҕас матырыйаалынан бүрүйэн биэрбиппит, муннуга суох миэбэллэри ылбыппыт», — диэн кэпсиир урбаанньыт Евдокия Ивановна.
Сорох киһи харчы эрэ ылар туһугар күдээринэ биисинэстэммитэ буолааччы. Бэл, сорохтор ылбыт харчыларын тус аналынан туттубакка, марай-сарай ыһан-тоҕон кэбиһээччилэр. Оттон бу эдэр киһи диэтэххэ, чахчы, үлэлиибин диэн сыал-сорук оҥостон, харчытын аналынан туттан, тигинэччи үлэлии сылдьара хайҕаллаах дьыала. Дьыссаат, манна диэн эттэххэ, улахан барыс киирбэт хайысхата ээ. Тугу да оҥорон таһаарбат. Наай гыннар, оҕолор ыйдааҕы усунуостара төлөнүөҕэ, онтон атын үп киирэр ханаала суох. Ыйдааҕы усунуос баһа-атаҕа биллэр буоллаҕа дии. Барыс суох да диэххэ сөп. Ороскуота, үлэһиттэрин хамнаһа... Дьыссаат икки иитээччилээх, биир иитээччи көмөлөһөөччүлээх, биэлсэрдээх, атын сиртэн кэлэн массаастыыр киһилээх.
«Биир үксүн бу диэки олорор ыаллар оҕолорун биэрэллэр. Бэйэм баҕа санаам — саха дьыссаатын тэрийии. Онтум баара, саха төрөппүттэр харчыларын кэрэйэн, оҕолорун биэрбэтэхтэрэ. Ол оннугар нууччалар харыыта суох биэрдилэр. Инньэ гынан, уон биэс оҕо сылдьар. Сайын, төрөппүттэр уоппускаҕа баран эбитэ дуу, оҕолорбут аҕыйыы сылдьыбыттара. Билигин эмиэ толорулар. Иитээччилэрим анал үөрэхтээхтэр. Оҕо эт-хаан, өй-санаа, билии-көрүү, майгы-сигили өттүнэн толору сайдан тахсыахтаах. Төһө кыалларынан, аныгы ньымалары туһанан оҕолорбутун үөрэтэбит, айар үлэнэн дьарыктыыбыт, өйдөрүн моторикатын сайыннарабыт. Доруобуйаларыгар, уопсай туруктарыгар улахан болҕомтобутун уурабыт. Араас хамсаныылаах-имсэниилээх дьарыктары оҥорторобут», — диэн ситэри кэпсиир.
Мин сылдьарбар оҕолор барахсаттар утуйан буккуруу сыталлара. Утуйан турдахтарына, ороннорун хомуйаат, аны, остуолларын, олоппосторун уурталыыллар. Барыта бэйэ-бэйэтигэр сөп түбэһэр мал-сал. Манна диэн эттэххэ, кыра оҕону эппиэккэ ылан көрүү-истии манан аҕай дьыала буолбатах. Эркиннэрин абырахтаабыттар дуу диэбитим, оҕо эркин муннугар сааллыбатын диэн, сымнаҕас матырыйаалынан бүрүйбүттэр. Эдэр диэтэххэ, сэрэҕи олус сөбүлүүр эбит. Оннук буолуохтаах даҕаны. Кырдьык, олус эппиэтинэстээх, ирдэбиллээх үлэ. Ол үрдүнэн, эдэр киһи булгуруйбат эр санаатын ылынан бачча үлэлии-хамсыы сылдьара хайҕаллаах диэн, киэн тутта санаатым. Туйаара Сиккиэр.
Комментарии
Сообщение:
Отправить Отмена